Όταν αρχίζει να φτιάχνει ο καιρός φτιάχνει ανάλογα και η διάθεσή μας. Τα ρούχα γίνονται όλο και πιο ελαφριά για να ταιριάζουν με τη διάθεση και οι περισσότεροι αρχίζουν να σκέφτονται ότι πρέπει να προετοιμαστούν για το καλοκαίρι που έρχεται, που σημαίνει να απαλλαχτούν από τα κιλά που πήραν το χειμώνα. Ξεκινούν επισκέψεις στο γυμναστήριο, δίαιτες…όμως το φαγητό δεν είναι πάντα βιολογική ανάγκη! Αλλιώς γιατί τρώμε ακόμη κι όταν δεν πεινάμε;
Σε όλους μας έχει συμβεί κάποιες στιγμές στη ζωή μας να καταφεύγουμε στο φαγητό, ακόμη και με παρορμητικό ή ανεξέλεγτο τρόπο. Η ανάγκη που πάμε να ικανοποιήσουμε δεν είναι πάντα η βιολογική, μπορεί να προσπαθούμε τρώγοντας να “δώσουμε τροφή” στη συναισθηματική πλευρά του εαυτού μας...
Οι άνθρωποι που συχνά ξεσπούν στο φαγητό έχουν άρνηση στο να ξεχωρίσουν αυτές τις δύο παραμέτρους. Τονίζουν “τρώω γιατί πεινάω” και για κανένα άλλο λόγο. Δεν αναγνωρίζουν την ψυχολογική διάσταση. Η σχέση του κάθε ανθρώπου με το φαγητό έχει τις ρίζες του στη βρεφική του ηλικία. Η σχέση με τη μητέρα, η άμεση ή όχι ικανοποίηση της ανάγκης του για τροφή καθορίζουν τη μετέπειτα διατροφική του συμπεριφορά.
'Όταν καταφεύγουμε στο φαγητό για να ηρεμήσουμε, να χαλαρώσουμε, να αποφορτιστούμε, τότε δεν καλύπτουμε τη βιολογική μας ανάγκη αλλά ψυχολογικές και συναισθηματικές μας ανάγκες. Το φαγητό μειώνει την ένταση, την αναστάτωση, τη θλίψη, τη μοναξιά έστω στιγμιαία. Ανακουφίζει έστω προσωρινά.
Συναισθηματική πείνα είναι η κατάσταση όπου η τροφή χρησιμοποιείται σαν υποκατάστατο και καλύπτει ψυχολογικές ανάγκες οι οποίες δεν μπορούν να καλυφθούν με άλλους τρόπους. Μόλις κάποιος δεν νιώθει καλά αναζητά άμεσα φαγητό.
Το φαγητό προσφέρει απόλαυση και αποσπά το μυαλό από τα πραγματικά προβλήματα του ατόμου (δυσαρέσκεια από τις σχέσεις του, τον τρόπο ζωής, το σύντροφό του κ.α.). Το άτομο που βιώνει συναισθηματική πείνα δεν μπορεί να επιβληθεί στον εαυτό του. Προτιμά να τρώει τις στιγμές που είναι μόνο του. Στη συνέχεια το επόμενο βήμα είναι η δυσαρέσκεια με τον εαυτό για την απώλεια ελέγχου και οι τύψεις. Η συναισθηματική πείνα έχει σαν αποτέλεσμα παραπανίσια κιλά και σε βάθος χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία.
Η διάκριση ανάμεσα στη βιολογική και τη συναισθηματική πείνα δεν είναι εύκολη.
Χρειάζεται ψυχο- εκπαίδευση για να μάθει κάποιος να ξεχωρίζει πότε πραγματικά πεινάει και πότε κάποιο δυσάρεστο συναίσθημα τον αναγκάζει να βρει καταφύγιο στην τροφή. Την επόμενη φορά που θα αισθανθείται έντονη πείνα, προσπαθείστε να εστιάσετε όλη σας την προσοχή στο συναίσθημα. Τι νιώθω τώρα; πεινάω ή κάποιο δυσάρεστο συναίσθημα με πιέζει; είναι ένα πρώτο βήμα, μια πρώτη κουβέντα με τον εαυτό σας, μια μικρή αρχή...
Πως μετά από αυτή την πρώτη κουβέντα με τον εαυτό μας μπορούμε να ξεχωρίσουμε τη βιολογική από τη συναισθηματική πείνα; Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε κατάστασης:
* Η βιολογική πείνα είναι φυσιολογική ανάγκη για να κρατηθεί ο οργανισμός στη ζωή. Κάθε 4 με 5 ώρες νιώθουμε ότι πεινάμε. Η συναισθηματική πείνα λαβαίνει χώρα μετά από δυσάρεστα γεγονότα π.χ. μετά από διαπληκτισμό. Μπορεί να έχουμε φάει μια ώρα πριν και να νιώθουμε έντονη πείνα. Η συναισθηματική πείνα “έρχεται ξαφνικά” τη μια μπορεί να μην σκεφτόμαστε καν το φαγητό και την άλλη να νιώθουμε απίστευτα πεινασμένοι. Η βιολογική πείνα έρχεται σιγά- σιγά υπάρχουν σημάδια που ειδοποιούν ότι πλησιάζει η ώρα του φαγητού.
* Η συναισθηματική πείνα είναι άμεση, επιτακτική και χρειάζεται για την ικανοποίησή της συγκεκριμένη τροφή π.χ. σοκολάτα, συγκεκριμένο γλυκό. Η βιολογική πείνα μπορεί να περιμένει, θέλουμε να φάμε αλλά μπορούμε να περιμένουμε και παρά τις προτιμήσεις μπορούμε εναλλακτικά να επιλέξουμε κάτι άλλο...
* Στην συναισθηματική πείνα η κατάποση του φαγητού είναι γρήγορη, αυτόματη, μηχανική, χωρίς συνειδητοποίηση και δεν αντιλαμβανόμαστε την ποσότητα φαγητού που καταναλώνουμε. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε γιατί δεν νιώθουμε να έχουμε χορτάσει παρά τις μεγάλες ποσότητες φαγητού που καταναλώσαμε. Στην βιολογική πείνα υπάρχει επίγνωση του τι τρώμε, πόσο γεμάτο ή άδειο είναι το στομάχι μας και το αίσθημα του κορεσμού έρχεται να μας δηλώσει ότι καλύψαμε τις ανάγκες του οργανισμού μας.
* Το αίσθημα ενοχής χαρακτηρίζει την συναισθηματική πείνα. Ενώ το άτομο τρώει για να αισθανθεί καλύτερα καταλήγει, μόλις αφήσει το κουτάλι από το χέρι να έχει επιπλέον το φορτίο της ενοχής... ακολουθούν η αυτομομφή, οι τύψεις, η ντροπή, οι υποσχέσεις ότι αυτό συμβαίνει για τελευταία φορά....Στη βιολογική πείνα δεν υπάρχει η ενοχή γιατί με την τροφή καλύπτεις την ανάγκη να παραμείνεις ζωντανός.
Οι περισσότερες δίαιτες αδυνατίσματος αποτυγχάνουν γιατί δεν λαμβάνουν υπόψη τους ψυχολογικούς παράγοντες που σχετίζονται με την πείνα. Το πρώτο πράγμα που είναι απαραίτητο να καταλάβει το άτομο που ακολουθεί μια δίαιτα είναι η διάκριση ανάμεσα στη βιολογική και τη συναισθηματική πείνα. Είναι απαραίτητη η συγκεκριμένη γνώση προκειμένου όχι μόνο να χάσει κιλά, αλλά να αλλάζει τον τρόπο σκέψης του γύρω από το φαγητό.
